Herhangi bir hareket sisteminde, uygulanan ve ortaya çıkan yüklerin türünü ve yönünü anlamak, rulman ömrünü belirlemek ve sapmayı analiz etmek için önemlidir. Doğrusal hareket sistemlerinde, yüklerin yerleşimini ve yönünü tanımlamak için genellikle Kartezyen koordinatları (X, Y ve Z) kullanırız. Ancak vidalar, kremayer ve pinyon tahrikler veya kayış ve kasnak sistemleri gibi dönen bileşenler için yükler tipik olarak eksenel veya radyal olarak tanımlanır. Bu terimler bazen lineer kılavuzlar üzerindeki yükleri tanımlamak için de kullanılır, ancak bunların yükleme yönüyle ilişkisi üreticiye ve kılavuzun türüne bağlı olarak değişebilir. Bu makalemizde, radyal ve eksenel yüklerin lineer hareket sistemlerini nasıl etkilediğine bakacağız ve lineer kılavuzlar üzerindeki yükleri tanımlamak için yaygın olarak kullanılan terimleri açıklayacağız.

İlginizi Çekebilir: Rack ve Pinyon

Eksenel Yükler: Hareket Yönüne Paralel

Döner rulman terminolojisi eksenel yükleri dönme eksenine (X ekseni) paralel olarak meydana gelen yükler olarak tanımlar ve vidalar, kayış ve kasnak sistemleri veya kremayer ve pinyon tahrikler gibi dönen doğrusal tahrikler de bu terminolojiyi kullanır. Eksenel yükler, sistemin hareket üretmek için üstesinden gelmesi gereken yüklerdir ve genellikle itme yükleri olarak da adlandırılırlar. Bilyalı ve kılavuz vidalı tahriklerde eksenel yükler vida milinin sapmasına veya burkulmasına da yol açabilir. Doğrusal kılavuzların eksenel yükleri desteklemediğine dikkat edin; çünkü tek serbestlik dereceleri (hareket derecesi) X ekseni boyuncadır.

Radyal Yükler: Hareket Yönüne Dik

Döner yataklarda olduğu gibi, doğrusal tahrik terminolojisi de radyal yükleri hareket eksenine dik olarak Y veya Z yönünde meydana gelen yükler olarak tanımlar. (Üç ortogonal eksen arasında bir açıda meydana gelen yüklerin tamamen X, Y veya Z’de meydana gelen bileşenlere ayrıştırılabileceğini unutmayın). Doğrusal tahrik mekanizmaları radyal yüklere değil yalnızca eksenel yüklere dayanacak şekilde tasarlandığından, tipik olarak Y (yatay) veya Z (dikey) yönlerdeki radyal yükleri destekleyen doğrusal kılavuzlarla birlikte kullanılırlar.

Doğrusal kılavuzlar için terminoloji, kılavuzun türüne ve yükün Y veya Z yönünde hareket edip etmediğine bağlı olarak hareket eksenine dik olarak etki eden yükleri tanımlamak söz konusu olduğunda değişir. Örneğin, yuvarlak milli lineer kılavuzlar dönme kabiliyetine sahip olduğundan, tipik olarak “radyal yük” terimi kullanılır.

Profilli ray kılavuzları ve  çapraz makaralı kılavuzlar  gibi dönmeyen lineer kılavuzlar için Z ekseni boyunca meydana gelen radyal yükler genellikle “normal yükler”, “gerilim yükleri” (pozitif Z yönünde olanlar için) veya “sıkıştırma yükleri” (negatif Z yönünde olanlar için) olarak tanımlanır.

İlginizi Çekebilir: Teleskopik Ray 

Y ekseni (yatay, hareket yönüne dik) boyunca meydana gelen yükler genellikle yanal yük olarak olarak adlandırılır. Lineer kılavuzlar hem Y hem de Z yönündeki yükleri taşıyacak şekilde tasarlanmış olsa da rulman tipi ve yuvarlanma yollarının düzeninin farklı yönlerde farklı yük kapasitelerine yol açabileceğini unutmamak önemlidir.

Genellikle yan taraflarına monte edilen teleskopik kılavuzlardaki yükler için adlandırma kuralı diğer lineer kılavuzlardan farklıdır. Teleskopik kılavuzlarda, dikey yönde meydana gelen radyal yükler kılavuzun yan tarafına doğru etki eder. Yatay yönde, hareket yönüne dik olarak meydana gelen eksenel yükler ise kılavuzun üst kısmına doğru (veya ondan uzağa) etki eder.